De Habsburgse monarchie wordt weleens een voorbeeld en voorloper genoemd van het verenigde Europa. Mag sein. Ik zie in de politieke ontwikkelingen van de laatste jaren van de negentiende eeuw in Wenen de vertrokken tronie van het populisme. Hoe meer ik lees over eerste populist in Wenen, de antisemitische burgemeester en voorbeeld voor Hitler, KARL LUEGER (zie hier), hoe meer paralllellen ik ontdek met onze huidige tijd. Ik geef even de beroemde journalist Felix Salten (en schrijver van Bambi) het woord.
Felix Salten beschrijft de vroege jaren negentig en Luegers opkomst aldus: ‘Een lauwwarme, troebele, weifelende tijd. De burgerlijke partijen in verval en compleet radeloos, nonchalant geleid door uitgerangeerde lievelingen, door oude komedianten van een achterhaalde politiek.’ Het liberale burgerdom heeft inderdaad gefaald: het draagt universalistische waarden van vrijheid en vooruitgang hoog in het vaandel, maar heeft die alleen gerealiseerd voor de eigen burgerlijke, hoogopgeleide elite. De onderste middenklasse en de arbeidersklasse blijft in de kou staan, maar neemt daar niet langer genoegen mee en radicaliseert.
Salten vervolgt: ‘In de diepte van het volk grijpt de sociaaldemocratie om zich heen. De brede massa van de kleinburgers echter doolt leidingloos blatend als een verweesde kudde door de vergaderlokalen.[…] Daar komt deze man [Lueger] en slacht – omdat al zijn andere kunstjes mislukten – ten overstaan van de schreeuwende menigte een jood. Hij slacht hem op het spreekgestoelte, met woorden, steekt hem met dood woorden, scheurt hem aan stukken, slingert hem als offer in het volk.’ Hij wijst ‘de algemene ontevredenheid de weg naar de jodensteeg’. En: ‘Een onweer moet die verdorven lucht van Wenen reinigen. Hij laat donderweer neerkomen op de joden. En men haalt opgelucht adem.’
Enkele decennia later is Wenen een stad zonder joden, zoals de titel luidt van de visionaire en nog in de jaren twintig verfilmde roman van Hugo Bettauer.
Kris Lauwerys, 2021
Milena Jesenska, meer dan Kafka’s muze
Kris Lauwerys, oktober 2020
De vrouw die Franz Kafka het diepst in zijn hart liet kijken: over Milena Jesenská en het unieke verhaal achter haar liefdescorrespondentie met de Tsjechische schrijver
De geniaalste burgemeester van Wenen
Kris Lauwerys, september 2021
Zelfs het gemoedelijke Wenen deelde in de klappen, toen de verontwaardiging over bedenkelijke monumenten in de VS oversloeg naar Europa. Onbekende activisten sprayden ‘Schande’ op de sokkel van het beeld ter ere van oud-burgemeester Karl Lueger. Lueger, stelden de activisten, was een rabiate antisemiet en hoort niet thuis op zo’n prominente plek in Wenen, een plein aan de statige Ringstraße.
Kris Lauwerys , juni 2019
Oostenrijk, 2016. Alexander van der Bellen wordt tot president verkozen, hij wint nipt van de FPÖ-kandidaat Norbert Hofer. Hofer, de man van het dreigende zinnetje: ‘Jullie zullen nog wel zien wat er allemaal mogelijk is als we aan de macht zijn.’ December 2017: Sebastian Kurz zet een regering op poten met de extreemrechtse FPÖ.
Dingen die een vertaler niet gedaan krijgt
Kris Lauwerys & Isabelle Schoepen, maart 2020
Het echte leven opent met een knal: twee kinderen zien voor hun neus de slagroomspuit van de ijscoman in diens gezicht ontploffen. Bam.